در دنیای امروز، با توجه به افزایش آگاهی‌های محیط‌زیستی و نیاز به کاهش مصرف منابع طبیعی، استفاده از مواد بازیافتی در ساخت‌وساز به یکی از روش‌های کلیدی در ایجاد سازه‌های پایدار تبدیل شده است. این رویکرد نه تنها به حفاظت از محیط زیست کمک می‌کند، بلکه از نظر اقتصادی نیز مزایای قابل توجهی دارد.
مزایای استفاده از مواد بازیافتی در ساخت‌وساز
حفاظت از منابع طبیعی
استفاده از مواد بازیافتی مانند فولاد، بتن و پلاستیک‌های بازیافتی می‌تواند نیاز به استخراج و فرآوری مواد خام را کاهش دهد. این کار به حفظ منابع طبیعی و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی کمک می‌کند. برای مثال، هر تن فولاد بازیافتی می‌تواند حدود ۱.۵ تن سنگ آهن، ۰.۵ تن زغال‌سنگ و ۱.۵ تن سنگ آهک را حفظ کند. این مسئله به کاهش مصرف انرژی و منابع طبیعی کمک می‌کند و در عین حال، انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد.
کاهش زباله‌ها
با بازیافت مواد ساختمانی که در پروژه‌های قبلی استفاده شده‌اند، می‌توان حجم زباله‌های ساختمانی را به طور قابل توجهی کاهش داد. برای مثال، پروژه ساخت یک ساختمان مسکونی با استفاده از مواد بازیافتی می‌تواند تا ۵۰ درصد از زباله‌های ساختمانی را کاهش دهد. این موضوع به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و هزینه‌های دفع زباله کمک می‌کند. به عنوان نمونه، پروژه "Eden Project" در انگلستان که از مواد بازیافتی برای ساخت ساختمان‌ها و گلخانه‌ها استفاده کرده است، نشان می‌دهد که چگونه می‌توان زباله‌ها را به منابع با ارزش تبدیل کرد.
پروژه Eden Project در کورنوال انگلستان بر روی گودال‌های متروکه معدن کائولین بنا شده؛ گنبدهای بیوم آن با ۳۰٬۰۰۰ مترمربع پوشش پنیوماتیک Texlon ETFE بر روی سازه‌های فولادی اجرا شده‌اند. این غشاء ETFE سبک‌تر و مقاوم‌تر از شیشه است و با حبس لایه‌های هوا بین دو لایه خود، عایق حرارتی قوی ایجاد می‌کند، ضمن اینکه صددرصد قابل بازیافت بوده و انرژی کمی برای حمل و نصب نیاز دارد. در ساختمان Core نیز دیوارهای فوق‌العاده عایق با کاغذ روزنامه بازیافتی و کفپوش‌های سبز از بطری‌های شیشه ای بازیافتی ساخته شده و پادری‌های ورودی از لاستیک‌های کامیونی بازچرخانی‌شده تهیه شده که همه نمونه‌هایی عملی از تبدیل ضایعات به منابع ارزشمند و کاهش ردپای کربن در ساخت‌وساز هستند.
کاهش هزینه‌های ساخت
مواد بازیافتی معمولاً هزینه کمتری نسبت به مواد خام دارند. استفاده از این مواد می‌تواند به کاهش هزینه‌های کلی پروژه‌های ساختمانی کمک کند، بدون اینکه کیفیت سازه‌ها تحت تأثیر قرار گیرد. برای مثال، استفاده از بتن بازیافتی می‌تواند هزینه‌های مصالح ساختمانی را تا ۳۰ درصد کاهش دهد. به‌علاوه، هزینه‌های حمل و نقل و دفع زباله‌ها نیز کاهش می‌یابد که این موارد به صرفه‌جویی در هزینه‌های کلان پروژه‌ها کمک می‌کند. یکی از مثال‌های موفق در این زمینه، پروژه بازسازی فرودگاه سانفرانسیسکو است که با استفاده از بتن بازیافتی، به کاهش چشمگیر هزینه‌های پروژه کمک کرده است.
در بازسازی فرودگاه بین‌المللی سانفرانسیسکو (SFO)، بیش از پنجاه‌هزار تن بتن و آسفالت قدیمی از باندهای فرسوده جمع‌آوری و در محل خرد شده و به‌عنوان شن و ماسه بازیافتی مجدداً در ساخت بتن جدید استفاده شد. این روش نه‌تنها نیاز به حمل مصالح تازه و دفع ضایعات را به میزان چشمگیری کاهش داد، بلکه هزینه‌های مربوط به مواد و لجستیک را تا حدود ۳۰ درصد کمتر کرد و زمان اجرای پروژه را نیز کوتاه‌تر نمود. در کنار صرفه‌جویی مالی، مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبط با استخراج و انتقال مصالح نو به‌طور قابل توجهی کاهش یافت که نمونه‌ای برجسته از کاربرد موفق بتن بازیافتی در پروژه‌های بزرگ عمرانی است.
بهبود کارایی انرژی
بسیاری از مواد بازیافتی، به ویژه آن‌هایی که در عایق‌بندی استفاده می‌شوند، می‌توانند به بهبود کارایی انرژی در ساختمان‌ها کمک کنند. این موضوع می‌تواند مصرف انرژی را کاهش داده و هزینه‌های گرمایش و سرمایش را کاهش دهد. برای مثال، استفاده از عایق‌های ساخته شده از پلاستیک‌های بازیافتی می‌تواند کارایی انرژی ساختمان‌ها را تا ۲۰ درصد بهبود بخشد و در عین حال به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کند. در پروژه ساخت ساختمان "Bullitt Center" در سیاتل، از عایق‌های حرارتی بازیافتی استفاده شده که به طور قابل توجهی مصرف انرژی را کاهش داده است.
در Bullitt Center برای دیواره‌ها و سقف‌ها از عایق سلولزی (Cellulose) استفاده شده که 75–85٪ آن از کاغذ روزنامه‌های بازیافتی تشکیل می‌شود و با افزودن بوریک اسید یا سولفات آمونیوم، مقاومت در برابر آتش و آفات تأمین می‌گردد . این عایق در چگالی متراکم حدود ۳.۵ پوند بر فوت مکعب نصب شده و ضریب عایقی (R‑Value) تقریباً ۳.۶۵–۳.۸ در هر اینچ دارد که به‌واسطهٔ پرکردن کامل فضاها، از جریان هوا و اتلاف حرارت جلوگیری می‌کند . پژوهش‌ها نشان می‌دهند این نوع عایق در مقایسه با مواد رایج تا ۲۵–۳۰٪ هزینه‌های گرمایش و سرمایش را کاهش می‌دهد . ترکیب این عایق با هوابندی دقیق و پنجره‌های سه‌جداره باعث شد ضریب مصرف انرژی ساختمان (EUI) به 9.4 kBtu/sq.ft/yr برسد که ۷۷٪ کمتر از حداقل استاندارد ساخت‌وساز سیاتل ۲۰۰۹ است .
بتن بازیافتی
بتن یکی از پرمصرف‌ترین مواد ساختمانی است. با استفاده از بتن بازیافتی، می‌توان نیاز به استخراج سنگ‌های جدید را کاهش داد و همزمان از کیفیت بالای سازه‌ها اطمینان حاصل کرد. بتن بازیافتی از خردایش و بازسازی بتن قدیمی تولید می‌شود و می‌تواند در پروژه‌های مختلف مانند ساخت جاده‌ها، پل‌ها و ساختمان‌ها مورد استفاده قرار گیرد. در پروژه‌ی ساخت و ساز پل گلدن گیت در سانفرانسیسکو، بتن بازیافتی مورد استفاده قرار گرفت که این کار به کاهش هزینه‌ها و همچنین کاهش انتشار دی‌اکسید کربن کمک کرد.
در بازسازی و توسعه سازه‌های پل گلدن گیت در سانفرانسیسکو، بیش از ۲۰ هزار تن بتن حاصل از تخریب‌های محلی خرد و به سنگدانه‌های بازیافتی تبدیل شد و در تولید بتن جدید به‌کار رفت. این رویکرد باعث کاهش حدود ۳۰٪ هزینه‌های مصالح ساختمانی و کاهش نزدیک به ۲۰٪ انتشار دی‌اکسید کربن مرتبط با فرایند تولید بتن گردید، ضمن اینکه نیاز به انتقال سنگدانه‌های نو از خارج از منطقه را نیز به‌طور چشمگیری کاهش داد و به پایداری زیست‌محیطی و اقتصادی پروژه کمک شایانی کرد.
فولاد بازیافتی
فولاد بازیافتی می‌تواند در ساختارهای فلزی ساختمان‌ها مورد استفاده قرار گیرد. این ماده نه تنها استحکام بالایی دارد بلکه می‌تواند به راحتی بازیافت شود و مجدداً مورد استفاده قرار گیرد. در ساخت برج شارد در لندن، که یکی از بلندترین ساختمان‌های اروپا است، بیش از ۹۵ درصد از فولاد استفاده شده بازیافتی بوده است. این پروژه نه تنها به کاهش هزینه‌ها کمک کرد بلکه به حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی نیز منجر شد.
در ساخت برج شارد در لندن، با ارتفاع ۳۱۰ متر و ۷۲ طبقه، بیش از ۳۰ هزار تن فولاد سازه‌ای به کار رفته که بیش از ۹۵٪ آن از ضایعات فولادی بازیافتی تأمین شده است. استفاده گسترده از فولاد بازیافتی نه‌تنها هزینه‌های مواد اولیه را به‌طور چشمگیری – حدود ۱۵–۲۰٪ – کاهش داد، بلکه با جلوگیری از نیاز به استخراج و ذوب مجدد سنگ‌آهن، انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی‌های محیط‌زیستی مرتبط با تولید فولاد نو را تقریباً ۲۵–۳۵٪ کم کرد. این رویکرد پایدار در کنار حفظ استحکام و ایمنی سازه، نمونه‌ای برجسته از تلفیق مهندسی پیشرفته و مدیریت محیط‌زیستی در پروژه‌های بزرگ عمرانی محسوب می‌شود.
پلاستیک‌های بازیافتی
پلاستیک‌های بازیافتی می‌توانند در تولید عایق‌ها، کف‌پوش‌ها و حتی مصالح ساختمانی نوین مورد استفاده قرار گیرند. این مواد می‌توانند به کاهش مصرف پلاستیک‌های جدید و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک کنند. در پروژه ساخت یک مجتمع مسکونی در نیویورک، از پلاستیک‌های بازیافتی برای تولید عایق‌های حرارتی و صوتی استفاده شد که به بهبود کارایی انرژی ساختمان و کاهش هزینه‌های گرمایش و سرمایش منجر شد.
کلام آخر
استفاده از مواد بازیافتی در ساخت‌وساز، نه تنها به حفاظت از محیط زیست کمک می‌کند بلکه از نظر اقتصادی نیز مزایای قابل توجهی دارد. با توجه به پیشرفت‌های فناوری و افزایش آگاهی‌های زیست‌محیطی، انتظار می‌رود که استفاده از این مواد در آینده‌ای نزدیک به یکی از استانداردهای اصلی در صنعت ساخت‌وساز تبدیل شود. مجله‌ی کامیارسازه با ارائه مقالات تخصصی و تحلیل‌های دقیق در این زمینه، به فعالان صنعت ساخت‌وساز کمک می‌کند تا با استفاده از روش‌های پایدار و نوآورانه، به ارتقاء کیفیت پروژه‌های خود بپردازند.
